کود بیولوژیک یا زیستی هر دو به یک معنی هستند و به کودهایی اطلاق می شود که دارای میکرو ارگانیسم های زنده اند. این میکرو ارگانیسم ها به تقویت خاک ، رشد بهتر ، افت کشی و قارچ کشی می پردازند و فاقد مضرات کود شیمیایی هستند. در این مطلب به بررسی کود بیولوژیک یا زیستی خواهیم پرداخت.

کود بیولوژیک یا زیستی مزایای زیادی برای محیط زیست دارد که مهم ترین آن عدم آلودگی خاک و ذخایر آبی است. متاسفانه راهبرد و استراتژی کنونی درباره مدیریت خاک اشتباه است و استفاده از کودهای شیمیایی و معدنی ( غیر آلی ) شدیدا موجب آسیب به محیط زیست و ایجاد آلودگی شیمیایی در محصولات کشاورزی می شود. این مضرات به عنوان تهدیدی جدی برای سلامت انسان ها به شمار می رود. کود بیولوژیک یا زیستی نه تنها خاک و محصولات کشاورزی را آلوده نمی کند بلکه باعث حاصلخیزی خاک و تقویت آن نیز می شود.

یک تصور اشتباه در بین برخی از کشاورزان وجود دارد که باعث ایجاد عدم تمایل نسبت به استفاده از کود زیستی می شود و آن هم این است که بهره وری خاک را کاهش می دهد و محصولات بار زیادی نمی دهند. در صورتی که این کودها به میزان قابل توجهی در بهبود رشد گیاهان و محصولات مختلف موثر هستند. کود زیستی می تواند به عنوان قارچ کش زیستی ، قارچ کش بیولوژیک و آفت کش بیولوژیک نیز مورد استفاده قرار بگیرد. کود بیولوژیک دارای انواع مختلف است که در مطالب گذشته تحت عنوان ” آشنایی با انواع کود بیولوژیک ” به بررسی آن ها پرداختیم.

رویکردهای سازگار با محیط زیست سبب شد که کودهای مختلفی به منظور حفاظت از آن تهیه و تولید شوند و برای بهبود عملکرد خاک مورد استفاده قرار بگیرند. انواع کود بیولوژیک شامل ریزوباکتری ها ، قارچ های میکوریزا ، قارچ های اکتومایکوزیرا و … هستند که به روش های مختلف مانند همزیستی ، غیر همزیستی و همیاری بر ریشه گیاهان تاثیر می گذارند. نوع دیگری از انواع کود زیستی نیز وجود دارد به نام سیانوباکتری ها.
در کودهای بیولوژیک ، میکرو ارگانیسم های زنده وجود دارد که با نفوذ به درون خاک و تاثیر گذاری در ریشه گیاه سبب جذب بهتر مواد مغذی ، ازت و افزایش تحمل گیاه به تنش زیستی و غیر زیستی را افزایش می دهد.

جالب است بدانید که همزیستی خوبی بین گیاهان و قارچ ها وجود دارد. قارچ های میکوریزا نوعی از کود زیستی یا بیولوژیک محسوب می شوند که می توانند فسفر را از خاک جذب کنند و آن را برای دادن به گیاه آماده کنند. گیاهانی که از روش های همزیستی با قارچ ها رشد می کنند دارای ویژگی هایی از جمله افزایش تحمل در برابر خشکی و شوری آب می شوند. همچنین قدرت کلی رشد گیاه به میزان چشمگیری افزایش می یابد.

معمولا از سیانوباکتری ها در محصولاتی مانند کشت برنج استفاده می شود. این باکتری ها که به رنگ سبز یا آبی در طبیعت وجود دارند در خشکی و آب زندگی می کنند. آن ها می توانند به تثبیت نیتروژن کمک زیادی کنند. سیانوباکتری ها با گیاه ارتباط همزیستی برقرار می کنند و در مقابل تثبیت نیتروژن اقدام به دریافت کربن و نیتروژن از گیاه می کنند. این فرآیند سبب افزایش مواد آلی در خاک می شود که نتیجه آن افزایش حاصلخیزی در شالیزارهای برنج است.

اهمیت و مزایای استفاده از کود بیولوژیک یا زیستی بر همگان آشکار است. زیرا فعالیت میکرو ارگانیسم ها امری مهم برای حفظ خواص خاک به شمار می رود. میکرو ارگانیسم ها موجودات زنده اما بسیار ریزی هستند که با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند و برای مشاهده آن ها باید از ذره بین استفاده کرد. باکتری ها نیز وظیفه جذب ، تثبیت و پخش مواد مغذی و مورد نیاز خاک را به عهده دارند. واقعیت این است که استفاده مکرر از آفت کش های شیمیایی باعث می شود که باکتری مفید خاک از بین بروند و سلامت خاک تحت تاثیر قرار بگیرد. اما اگر از کود بیولوژیک یا زیستی استفاده کنید باکترهای مفید ترمیم و بازیابی می شوند.

استفاده از کودهای شیمیایی علاوه بر آسیب رساندن به محیط زیست ، باعث ایجاد مضرات برای انسان و سلامتی او می شود. به طور مثال تمام ذخایر آب توسط کودهای شیمیایی آلوده می شود و این آلودگی نه تنها از طریق محصولات کشاورزی بلکه از طریق آب نیز وارد بدن انسان می شود. شاید در نگاه اول این تصور برای شما به وجود آید که کودهای شیمیایی محصول بیشتری به کشاورزان می دهد و رشد گیاه را سریع تر می کند اما این ویژگی ها می تواند در کود بیولوژیک یا زیستی نیز وجود داشته باشد اما فاقد این مضرات باشد.

کودهای زیستی نسبت به کودهای شیمیایی مقرون به صرفه تر هستند و این موضوع از نظر قیمتی نیز قابل ملاحظه است. اگر بخواهیم به طور بلند مدت به این مساله نگاه کنیم باز هم متوجه می شویم که رشد بهتر گیاهان ، بهره وری خاک ، محصول بهتر و … نیز جزو مزایای کود زیستی محسوب می شود که خرید آن را از جوانب دیگر هم مقرون به صرفه خواهد کرد.

جای تاسف است که استفاده از کود شیمیایی به مرور زمان خاصلخیزی خاک را از بین می برد و امروزه نیز می توانیم بخش عظیمی از این نوع زمین ها را در کشورمان ببینیم. کود زیستی نه تنها خاک را تضعیف نمی کند و حاصلخیزی آن را از بین نمی برد بلکه می تواند خاک های ضعیف شده را به تدریج تقویت کند و مواد مغذی لازم را به آن ها بدهد.

استفاده از کودهای بیولوژیک باید در بین کشاورزان جا بیفتد. زیرا ادامه دادن این وضعیت نه تنها به نفع بخش کشاورزی نیست بلکه سلامتی بسیاری از انسان ها تحت تاثیر قرار می گیرد. ورود مواد شیمیایی به بدن باعث بروز اغلب بیماری هایی می شود که در سال های گذشته وجود نداشتند و باید برای درمان آن جنگید.